Odpowiedzialność członków zarządu w spółkach kapitałowych. Jak uwolnić się od problemów?

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością to jedna z dwóch najczęściej wybieranych form prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce. W samym sierpniu 2024 roku założono 4 067 nowych Spółek z ograniczoną odpowiedzialnością (powołując się na dane z portalu statystycznego BNF).

Jej popularność wynika z kluczowej korzyści, jaką jest ograniczona odpowiedzialność za zobowiązania Spółki. Wspólnicy oraz akcjonariusze spółek kapitałowych nie ponoszą odpowiedzialności za długi spółki, co odróżnia je od spółek osobowych, jednak członkowie zarządu spółek kapitałowych, w tym spółek z o.o., mogą ponosić odpowiedzialność za długi spółki w określonych przypadkach. Z punktu widzenia odpowiedzialności kluczowe są dwie regulacje: art. 299 Kodeksu spółek handlowych (KSH) oraz art. 116 Ordynacji podatkowej.

Odpowiedzialność członków zarządu z art. 299 Kodeksu Spółek Handlowych

Art. 299 § 1 KSH reguluje odpowiedzialność członków zarządu spółki z o.o. W przypadku, gdy egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu ponoszą solidarną odpowiedzialność za zobowiązania spółki. Odpowiedzialność ta jest jednak subsydiarna, jak w przypadku spółek osobowych, co oznacza, że ma charakter uzupełniający – obejmuje sytuacje, w których egzekucja z majątku spółki nie przyniosła rezultatów.

Nie jest przy tym konieczne wydanie przez komornika sądowego postanowienia o umorzeniu egzekucji – chodzi o obiektywną bezskuteczność zaspokojenia się wierzyciela z majątku Spółki.

Odpowiedzialność podatkowa członków zarządu z art. 116 Ordynacji Podatkowej

Zasady odpowiedzialności podatkowej członków zarządu określa art. 116 § 1 Ordynacji Podatkowej. Członkowie zarządu spółki z o.o., spółki akcyjnej, a także prostej spółki akcyjnej odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem za zaległości podatkowe, jeśli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna. Ten przepis nakłada również odpowiedzialność na członków zarządu spółek w organizacji, co znacznie rozszerza katalog podmiotów, które mogą odpowiadać za zobowiązania publicznoprawne.

Jak członek zarządu może uwolnić się od odpowiedzialności z KSH?

Prawo przewiduje możliwość uwolnienia się od odpowiedzialności członków zarządu zarówno za zobowiązania cywilnoprawne, jak i publicznoprawne.

W przypadku obydwu ustaw, przesłanki te są identyczne.  

Członkowie zarządu mogą uniknąć odpowiedzialności, jeśli wykażą, że w odpowiednim czasie:

• Zgłosili wniosek o ogłoszenie upadłości – jak rozumieć odpowiedni czas na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości ? Otóż art. 11 ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe wskazuje, że Dłużnik jest niewypłacalny, jeśli utracił zdolność obsługi swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, zaś ust. 2 przewiduje domniemanie równoważące utratę zdolności do obsługi wymagalnych zobowiązań pieniężnych z zaniechaniem ich płatności przez okres powyżej 3 miesięcy. W sytuacji niewypłacalności Spółki, zarząd zobowiązany jest, zgodnie z art. 21 ustawy Prawo upadłościowe, nie później niż w terminie trzydziesty dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości.

Przepis ten przez okres covidu pozostawał „martwy” albowiem obowiązek członków zarządu został zwieszony na czas trwania stanu epidemii mocą specustawy. Obecnie jednak członkowie zarządu muszą być szczególnie świadomi zagrożenia.

• Otwarte zostało postępowanie restrukturyzacyjne – chodzi tutaj o Postanowienie Sądu w przedmiocie otwarcia przyspieszonego postępowania układowego, postępowania układowego lub postępowania sanacyjnego.

Zaznaczyć należy przy tym z pełną stanowczością, że otwarcie postępowania o zatwierdzenie układu (tj. popularnego PZU) nie chroni członków zarządu przed odpowiedzialnością za długi Spółki (z zastrzeżeniem punktu trzeciego).

• Zatwierdzono układ w postępowaniu restrukturyzacyjnym – w sytuacji przyjęcia układu i złożenia wniosku o jego zatwierdzenie, okolicznością, która chroni członków zarządu przed odpowiedzialnością jest wydanie przez Sąd postanowienia w przedmiocie

Innym sposobem jest wykazanie braku winy w niezłożeniu wniosku o upadłość lub udowodnienie, że wierzyciel nie poniósł szkody, mimo opóźnień ze strony zarządu. Ta ostatnia sytuacja może mieć miejsce w szczególności wtedy, gdy Spółka nie posiada majątku i nawet terminowe działanie zarządu nie wypłynęłoby na poziom zaspokojenia wierzycieli w upadłości (jeśli ta zostałaby w ogóle ogłoszona – brak majątku mógłby przesądzać bowiem o braku zdolności upadłościowej).

Uwolnienie się od odpowiedzialności z Ordynacji podatkowej

Przesłanki tej odpowiedzialności są bardziej restrykcyjne.

Za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, prostej spółki akcyjnej, prostej spółki akcyjnej w organizacji, spółki akcyjnej lub spółki akcyjnej w organizacji odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna, a członek zarządu nie wykazał, że właściwym czasie zgłosił wniosek o ogłoszenie upadłości albo, że doszło do zatwierdzenia układu lub niezgłoszenie wniosku nastąpiło bez jego winy oraz wtedy, gdy nie wskazuje mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części.

Brak jest tu zatem przesłanki uwalniającej od odpowiedzialności podatkowej w razie braku pokrzywdzenia zwłoką zarządu w podjęciu działań.  

Należy zdać sobie także sprawę z jeszcze jednej istotnej kwestii. Decyzja organu ma charakter prawnokształtujący. Problem ten jest bardzo doniosły i poświęcę mu oddzielny wpis na blogu.  

Profesjonalna pomoc w uniknięciu odpowiedzialności – Gliwice

Potrzebujesz wsparcia w zakresie odpowiedzialności członków zarządu? Nasz zespół ekspertów oferuje profesjonalne doradztwo prawne w kwestiach związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, restrukturyzacją oraz ochroną zarządu przed odpowiedzialnością.

Skontaktuj się z nami, aby uzyskać pełne wsparcie!

‍