Wierzytelności układowe w postępowaniu restrukturyzacyjnym

1. Wstęp.

Postępowanie restrukturyzacyjne jest narzędziem prawnym, które ma na celu umożliwienie przedsiębiorcom znajdującym się w trudnej sytuacji finansowej zawarcie porozumienia
z wierzycielami i uniknięcia konieczności złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Celem tego porozumienia jest restrukturyzacja zobowiązań dłużnika przy kontynuacji bieżącej działalności.
W niniejszym artykule omówione zostaną kluczowe kwestie związane z wierzytelnościami układowymi w postępowaniach restrukturyzacyjnych.

2.     Czym jest układ?

Układ w postępowaniu restrukturyzacyjnym jest formalnym porozumieniem zawartym pomiędzy dłużnikiem a jego wierzycielami, które ma na celu restrukturyzację zobowiązań dłużnika, umożliwienie mu dalszego funkcjonowania i co istotne – zmniejszenie wysokości zadłużenia. Układ może obejmować różne formy restrukturyzacji, takie jak:

a.    odroczenie terminów płatności,

b.    rozłożenie zobowiązań na raty,

c.     redukcja kwoty zobowiązań,

d.     przekształcenie wierzytelności na udziały lub akcje.

3.     Rodzaje wierzytelności w postępowaniu restrukturyzacyjnym.

Należy zwrócić uwagę na rodzaje wierzytelności, które obejmuje układ, a są to:

a.     wierzytelności osobiste powstałe przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego,

b.     odsetki za okres od dnia otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego oraz

c.     wierzytelności zależne od warunku, jeżeli warunek ziścił się w czasie wykonywania układu.

Co istotne, wierzytelności wobec dłużnika wynikające z umowy wzajemnej, która nie została wykonana w całości lub w części przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, są objęte układem tylko w przypadku, gdy świadczenie drugiej strony jest świadczeniem podzielnym i tylko w zakresie, w jakim druga strona spełniła świadczenie przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego i nie otrzymała świadczenia wzajemnego (np. gdy wierzyciel zapłacił za świadczone usługi transportowe polegające na przewozie towarów z Katowic do Gliwic, zaś Dłużnik, do dnia otwarcia postępowania, wykonał tylko połowę umówionych przewozów).

Układ nie obejmuje z kolei:

a.     wierzytelności alimentacyjnych oraz rent z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci oraz z tytułu zamiany uprawnień objętych treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę,

b.     roszczeń o wydanie mienia i zaniechanie naruszenia praw,

c.     wierzytelności, za które dłużnik odpowiada w związku z nabyciem spadku po dniu otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, po wejściu spadku do masy układowej lub sanacyjnej,

d.     wierzytelności ze stosunku pracy, w tym wierzytelności FGŚP o zwrot świadczeń wypłaconych pracownikom dłużnika,

e.     wierzytelności zabezpieczonej na mieniu dłużnika hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską,
w części znajdującej pokrycie w wartości przedmiotu zabezpieczenia, chyba że wierzyciel wyraził zgodę na objęcie jej układem. W tym miejscu należy podkreślić, że art. 151 ust. 2a Pr. restr. dopuszcza wyjątek polegający na objęciu wierzytelności zabezpieczonej rzeczowo, niezależnie od wyrażenia przez wierzyciela zgody, w sytuacji, w której propozycje układowe przewidują pełne zaspokojenie takiego wierzyciela albo w stopniu nie niższym, niż wierzyciel uzyskałby z egzekucji z przedmiotu zabezpieczenia (np. ze sprzedaży nieruchomości).

Niedopuszczalne jest objęcie układem wierzytelności objętej innym układem, chyba że układ ten został uchylony.

‍

4.     Wpływ zaciąganych prywatnie zobowiązań przedsiębiorców na układ.

Zobowiązania osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą - zaciągnięte zarówno jako konsument, jak i jako przedsiębiorca – rozumie się jako wierzytelności osobiste dłużnika.
Nie można zatem zapomnieć, że w przypadku prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej, postępowaniem restrukturyzacyjnym są objęte nie tylko zobowiązania związane
z działalnością, ale również prywatne zobowiązania przedsiębiorcy (np. kredyty konsumenckie czy zobowiązania hipoteczne).

5.     Leasing jako wierzytelność układowa.

Leasing to jedno z głównych źródeł finansowania działalności gospodarczej w Polsce, która cieszy się wciąż rosnącą popularnością. W rezultacie, leasingi mają coraz większy udział w strukturze wierzytelności objętych postępowaniami restrukturyzacyjnymi.  

W przypadku leasingu operacyjnego (czyli takiego, w którym przedmiot leasingu do czasu wykupu pozostaje we własności leasingodawcy) należy zwrócić uwagę, iż przedmiot leasingu stanowi wówczas środek trwały korzystającego z niego przedsiębiorcy. W ramach układu obejmowana jest zatem cała wierzytelność, przy czym dla potrzeb obliczania siły głosu wierzyciela w postępowaniu niewymagalna część wierzytelności umieszczana w spisie wierzytelności jest pomniejszana
o ustawowe odsetki za czas od dnia otwarcia postępowania do dnia wymagalności każdego przyszłego świadczenia – maksymalnie za okres dwóch lat.

Odnosząc się do kwestii leasingu finansowego, gdzie przedmiot leasingu nie jest środkiem trwałym korzystającego, należy podkreślić, iż postępowaniem restrukturyzacyjnym obejmowana jest tylko ta część wierzytelności, która dotyczy okresów sprzed dnia otwarcia postępowania. Co istotne, wierzytelności powstałe po tym dniu traktowane są jako bieżące i nie są objęte układem, zaś zaniechanie ich spłaty skutkować może wypowiedzeniem Umowy przez leasingodawcę.

6.     Podatki i składki na ubezpieczenie społeczne a postępowanie restrukturyzacyjne.

Wierzytelność za okres rozliczeniowy, w trakcie, którego zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne, w szczególności z tytułu czynszu najmu lub dzierżawy, podatków lub składek na ubezpieczenia społeczne, ulega z mocy prawa proporcjonalnemu podziałowi na część traktowaną jak wierzytelność powstała przed dniem otwarcia postępowania oraz część traktowaną jak wierzytelność powstająca po dniu otwarcia postępowania.

Powyższa regulacja pociąga za sobą także obowiązki w zakresie składania deklaracji, bowiem Dłużnik powinien złożyć deklarację podatkową do dnia poprzedzającego otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego (dot. wierzytelności układowych) oraz od dnia otwarcia postępowania (dot. wierzytelności bieżących). Podobnie rozdzielić należy kwestę składek na ubezpieczenie społeczne.  

7.     Podsumowanie

Podsumowując, postępowanie restrukturyzacyjne, w tym układ, to skomplikowany proces, który wymaga szczegółowej analizy zobowiązań dłużnika, w tym ich rodzaju i charakteru. Kluczowe jest zrozumienie i prawidłowe zastosowanie przepisów dotyczących wierzytelności układowych, co jest niezbędne dla sukcesu restrukturyzacji i umożliwienia dłużnikowi kontynuowania działalności gospodarczej.